Maak juist nu gebruik van de positieve psychologie!
Veel mensen hebben last van stress sinds het coronavirus rondwaart. Dat is begrijpelijk. Mensen maken zich zorgen om hun gezondheid of die van (kwetsbare) geliefden of familieleden. Ondernemers zien hun omzet kelderen. Ouders proberen thuis te werken met kinderen die normaal naar school of de kinderopvang gaan. Gepensioneerden hebben weinig contact met anderen en voelen zich eenzaam.
De positieve psychologie kan helpen bij dergelijke stresssituaties. Daarom heb ik 4 aandachtsgebieden van de positieve psychologie op een rijtje gezet met bijbehorende oefeningen. De positieve psychologie is rond 2008 ontstaan als een reactie op de klinische psychologie die zich vooral richt op mensen met stoornissen en problemen. Daarbij werden gezonde mensen en positieve ervaringen min of meer vergeten. De positieve psychologie richt zich op het laten floreren van mensen met én zonder psychische problemen. De aandacht wordt niet gericht op klachten, maar op krachten!
Want: wat je aandacht geeft, groeit! Als we in de huidige coronacrisis alleen maar aandacht geven aan het negatieve, dan groeit dat. Als we daarnaast aandacht geven aan positieve zaken die er wel zijn, dan kunnen ook die groeien. [1]
1. Compassie en verbondenheid. Compassie betekent met medeleven, vriendelijkheid en mildheid reageren als iemand lijdt, het moeilijk heeft of een fout heeft gemaakt. Naast compassie voor anderen kun je ook compassie voor jezelf hebben: zelfcompassie. Als je eerst compassie voor jezelf opbrengt en daarna voor anderen, voel je je vaak beter.
Oefening in zelfcompassie: neem even een rustig moment voor jezelf. Erken dat dit een moeilijke tijd voor je is. Laat verdriet, stress, angst en boosheid toe. Ervaar deze emoties. Probeer ook begrip en troost voor jezelf op te brengen. Je deelt deze zorgen met heel veel mensen in verschillende landen. Sta hier eens bij stil.
Je kunt ook oefenen compassie voor en verbondenheid met anderen te ervaren. Wie in je omgeving heeft extra aandacht, steun of een luisterend oor nodig, al is het via telefoon, brief, Whatsapp of e-mail? Kun je je expertise delen zodat anderen er wat aan hebben? Kijk of je een klein stapje kan zetten om iemand te steunen of te helpen.
2. Dankbaarheid. Wij mensen zijn geneigd ons te richten op negatieve dingen in ons leven. Dit is een normale menselijke eigenschap, die voortkomt uit de evolutie. Als je in de oertijd niet snel genoeg door had dat je beslopen werd door een sabeltandtijger, was je snel het haasje. Daarom trekt alles wat negatief of mogelijk bedreigend is de aandacht. Toch is het in deze tijden van onzekerheid nuttig om je eens bewust te richten op alles waar je dankbaar voor bent of tevreden mee bent.
Probeer de volgende oefening eens: schrijf 7 dagen iedere avond op, waar je die dag ondanks (of zelfs dankzij) de coronacrisis dankbaar voor bent of had kunnen zijn. Je kunt denken aan:
(a) wat je zelf hebt gedaan, waar je ondanks corona tevreden over bent.
(b) wat een ander heeft gedaan, waar je ondanks corona tevreden over bent (en: heb je zo gereageerd dat die ander zoiets weer zou doen?)
(c) wat je nu ziet, hoort, voelt, proeft of ruikt, waar je ondanks de coronacrisis toch dankbaar voor kunt zijn.
Bijvoorbeeld: ik ben nog gezond, mijn kind heeft netjes haar schoolwerk gemaakt, ik heb gewandeld in het zonnetje, … als je eenmaal begint, wordt de lijst vaak langer dan je denkt! Van dergelijke oefeningen is aangetoond dat je tot 6 weken later nog een hoger geluksgevoel hebt.
[2]
3. Veerkracht of post-traumatische groei. Het komt verrassend vaak voor dat mensen psychisch groeien door het omgaan met vervelende gebeurtenissen of zware perioden. Ze gaan bijvoorbeeld na een burn-out andere prioriteiten stellen in hun leven, verdiepen hun relatie met belangrijke anderen of ontwikkelen nieuwe kwaliteiten. Let op: de post-traumatische groei treedt op door de manier van omgaan met deze gebeurtenissen en niet door de gebeurtenis zelf. Ook mag aandacht voor veerkracht nooit ten koste gaan van empathie voor het lijden van mensen.
Toch kun je tijdens de coronacrisis al eens voorzichtig nadenken over de volgende vragen. Welke lichtpuntjes zijn er voor jou in deze moeilijke periode? Welke betekenis kun je voor jezelf aan deze moeilijke periode geven? Welke kwaliteiten kun je juist nu ontwikkelen? Welke waarden blijken nu van groot belang te zijn voor jou? Hoe kun je deze waarden uitdragen – nu en in de toekomst? Het werkt het best om de antwoorden op deze vragen voor jezelf op te schrijven of te typen. Je reflecteert dan beter en kunt het later nog eens nalezen als je het moeilijk hebt. Als je op de hoogte bent van het bestaan van post-traumatische groei, is de kans groter dat dergelijke groei bij jou zal optreden.
4. Sterke kanten. Iedereen heeft sterke kanten. Mensen die er meer gebruik van maken, scoren hoger op zelfvertrouwen, welbevinden en het realiseren van hun doelen. Ook blijkt het inzetten van sterke kanten als een buffer te werken tegen psychische problemen. Door gebruik te maken van je sterke kanten neemt je motivatie toe. Een echte sterke kant gaat je goed af én geeft je energie.[3]
Oefening: denk eens na over je eigen sterke kanten en maak er een top-5 van. Vind je het lastig om je sterke kanten te benoemen? Vul dan eens deze vragenlijst in. [4] De bovenste 5 tot 7 eigenschappen die eruit komen, zijn waarschijnlijk sterke kanten van je. Ga nog even goed na of ze je energie geven of kosten. In jouw persoonlijke top-5 komen alleen de sterke kanten die jou energie geven. Kies uit je top-5 vervolgens 1 of 2 sterke kanten en ga deze eigenschappen de komende 7 dagen minstens 1 keer per dag bewust inzetten in verschillende situaties. Vaker mag ook natuurlijk. Je welbevinden zal hierdoor toenemen.[5]
Probeer deze oefeningen één voor één uit. De ene kan beter bij je passen dan de andere. Begin daarom met de oefening die jou nu het meeste aanspreekt.
Kun je meer ondersteuning gebruiken? Of heb je een medewerker in je team of organisatie die ondersteuning kan gebruiken? Neem dan vrijblijvend contact op mij om te bespreken hoe ik je kan helpen. Begeleiding en coaching op afstand via beveiligde video call is mogelijk. Ook wandelcoaching behoort tot de mogelijkheden.
Auteur: Aafke van der Ende, Registerpsycholoog NIP / Arbeid & Organisatie
Bronnen:
Bannink, F. (2016). Positieve psychologie: de toepassingen. Amsterdam: Boom. Derde druk, 2018.
Hulsbergen, M. & Bohlmeijer, E. (2015). Compassie als sleutel tot geluk: voorbij stress en zelfkritiek. Amsterdam: Boom. Vierde druk, 2017
Jongkind, A. & Vonk, G. (2020). PostTraumatische Groei: sterker door ellende. Baarn: S2uitgevers.
Pluijm, van der, S. Gratis cursus positieve psychologie. Geraadpleegd via de website van Bureau Bewezen Effect.
Noten:
[1] Positieve psychologie is iets anders dan alleen maar ‘positief denken’. Positieve psychologie is stevig verankerd in wetenschappelijk onderzoek. Ook worden door de positieve psychologie problemen niet weggestopt of ontkend. Er wordt alleen anders mee om gegaan, bijvoorbeeld door (verder) te bouwen op wat sterk en goed is.
[2] Oefening gebaseerd op Bannink (2016, pagina 64).
[3] Iets dat je energie geeft, maar je (nog) niet goed afgaat, is een onderontwikkelde sterke kant. Iets dat geen energie geeft, maar je wel goed afgaat, is een aangeleerde vaardigheid. Kost iets energie en gaat het je (nog) niet goed af? Dan is dat een tekortkoming. (Indeling overgenomen van Sergio van der Pluijm.)
[4] Let op: voor een Nederlandse versie moet je niet alleen de website zelf, maar (vooral) de vragenlijst in het Nederlands zetten. Andere talen zijn ook mogelijk.
[5] Oefening gebaseerd op Bannink (2016, pagina 25).
Deze blog verscheen eerder op LinkedIn op 23 april 2020.
