Heel veel cliënten met slaapproblemen doen het als ze voor het eerst bij mij komen. Ik heb het over ’s nachts op de klok kijken. Zelf vinden de cliënten het logisch om te doen. Vaak geven ze in het begin aan dat ze niet van plan zijn daarmee te stoppen.

Het is maar een kort zinnetje: kijk ’s niet op de klok als je even wakker wordt. Daarom krijgt het advies weinig aandacht vergeleken met andere slaaphygiëne-adviezen. Echter, ik heb inmiddels geleerd dat het een krachtige interventie is, die kan bijdragen aan het sterk afnemen of verdwijnen van slaapproblemen die al 10+ jaar bestaan. Hoe komt dat? En waarom kan je jezelf beter afleren om in de nacht op de klok te kijken?

Controle? Vergeet het maar…

Wij mensen willen graag controle over onze omgeving. Door te weten hoe laat het is, ervaar je eventjes controle over de situatie. Maar dat is schijn. Over de slaap zelf heb je geen controle. Slapen is namelijk loslaten en dat is onverenigbaar met controle. Je wilt dus geen controle, maar loslaten. Laat dus los hoe laat het is. Het maakt niet uit. Zolang de wekker niet is gegaan, is het nacht en hoef je je niet druk te maken over de tijd.

Gepieker

Op de klok kijken roept veel gedachten op, omdat je betekenis gaat toekennen aan het tijdstip. “Is het zo laat? Ik heb 1 uur gezien, 2 uur gezien, 3 uur gezien, ben ik al die tijd wakker geweest? Ik ben morgen niets waard. IK MOET SLAPEN!” Door die gedachten wordt je juist extra wakker. De gedachten over het tijdstip activeren je, terwijl je juist rustig, kalm, ontspannen en slaperig wilt zijn om in slaap te kunnen vallen. Veel gedachten in je hoofd zijn dus net als controle niet erg handig als je wilt slapen.

Frustratie en co

Natuurlijk roepen die gedachten weer gevoelens op: frustratie, machteloosheid, angst, boosheid… Of jaloezie op de mensen die wel slapen, zoals misschien je partner die naast je ligt. Je hartslag, bloeddruk en spierspanning gaan omhoog; je lijf doet dus ook mee met de stressreactie.

Je zelfbeeld

Het kijken op de klok versterkt op de lange termijn je zelfbeeld als slapeloze. “Zie je wel, ik zie ieder uurtje, ik kan niet slapen, ik ben een hopeloze slaper”. Je bevestigt steeds je eigen niet-behulpzame zelfbeeld. Je vertrouwen dat je kunt slapen neemt nog verder af.

Niet hier-en-nu

Waarom kijken mensen, die last hebben van slapeloosheid, in de nacht op de klok? 9 van de 10 keer geven cliënten als reden: “Omdat ik bang ben dat ik door de wekker heen slaap en niet op tijd op mijn werk ben.” Dit komt vooral vaak voor bij mensen die vroege diensten draaien. Dan vraag ik: “Hoe vaak is dat gebeurd, dat je door de wekker heen sliep?” Wederom 9 van de 10 antwoordt: “Dat is nog nooit gebeurd”. Natuurlijk hoef je geen maatregelen te nemen tegen iets dat nooit of zelden voorkomt.

Door in de nacht op de klok te kijken, is je aandacht niet in het hier-en-nu, maar bij de dag die komen gaat. Wordt je even wakker in de nacht? Dat is heel normaal. Richt je dan op het hier-en-nu. Dat is veel beter dan in gedachten bezig te zijn met het moment dat je moet opstaan. Of de dag die komen gaat. Het hier-en-nu van de nacht is: “Ik lig lekker in bed, het is donker, mijn kussen en dekbed voelen fijn aan en ik hoef niks. Als de wekker gaat, dan merk ik dat vanzelf”.

Doel en waarden

Je komt niet dichter bij je doel of je waarden door in de nacht te weten hoe laat het is. Je doel is slapen. Waarom willen we slapen? Om overdag een goed leven te kunnen leiden en aandacht te geven aan wat we belangrijk vinden. Onze geliefden om ons heen, ons werk en onze hobby’s. Kortom, een waarde-gerichte actie is: zet je wekker onder je bed of draai hem om. Leg er wat voor of zet hem IN het nachtkastje. Zie het als een experiment. Probeer het eens 1 of 2 weken. Werkt het ook voor jou?

Integrale aanpak

Natuurlijk is het advies om niet op de wekker te kijken, maar één werkzaam element van de slaapcoaching. Coaching bij mij is altijd toegesneden op de specifieke cliënt die deelneemt. Wil je meer weten over mijn integrale aanpak van slaap- en stressproblemen? Neem gerust contact op.

Auteur: Aafke van der Ende, Slaappsycholoog en Registerpsycholoog NIP / A&O

Deze blog verscheen eerder op LinkedIn in februari 2023.